Paylaş
Psikolog Yusuf Altepe, MediaCH takipçileri için çocuklarda eleştirel düşünme becerilerini geliştirme konusunda önemli ipuçları ve stratejiler paylaştı.
MediaCH
Eleştirel düşünme, bilgiyi kullanarak doğruyu bulma, yargılama ve değerlendirme gibi becerileri içerir. Sokrates’e kadar uzanan bu kavram, önceki dönemlerde felsefe aracılığıyla davranışlara rehberlik etme amacı taşıyan mantıklı düşünme sistemleri oluşturmayı amaçlardı. Günümüzde eleştirel düşünme, olumsuzlukları eleştirmek olarak algılansa da aslında olgu ve olayların açıklanabilmesi için geliştirici/yapıcı şekilde oluşturulan kanıt temelli ve sorgulanmaya açık düşünce biçimidir.
Eleştirel düşünme, hayatımızda başarılı olmanın ve güçlü bir karakter geliştirmenin temel taşlarındandır. Bu beceri, bireylerin karşılaştıkları olaylara çözüm bulmalarına olanak sağlayarak yaşamsal bilgeliğin gelişmesine katkı sunar.
Bilgelik ve çözüm üretme yeteneği, çoğumuzun hayat boyu ulaşmaya çalıştığı önemli hedeflerdir. Ancak, okullardaki standart müfredatlar genellikle bu becerileri geliştirme konusunda yeterli olmamaktadır. Özellikle çocuklar, eğitim hayatları boyunca bu becerileri kazanmada zorluk yaşayabilirler.
Çocukların eleştirel düşünme becerilerini geliştirmeleri için birçok yöntem ve metot vardır. Ebeveynler, bu becerileri desteklemek için çeşitli etkinlikler yapabilir ve yöntemler kullanabilir. Psikolog Yusuf Altepe, MediaCH takipçileri için bu konuda yardımcı olabilecek bazı önerileri derledi:
1- Sanatsal aktivitelere yönlendirmek
Çocuğunuzu Sanatsal aktivitelere yönlendirmek, çocukların duygularını ifade etmelerine ve kendi potansiyellerini keşfetmelerine yardımcı olur. Ayrıca dünyayı daha iyi tanımalarını sağlar. Çocuklar, sanat aracılığıyla meraklarını keşfeder ve çevrelerini anlamaya çalışarak farkındalık geliştirirler. Bu süreç, eleştirel düşünme becerilerini güçlendirir, çünkü bilgiyi kullanarak çeşitli sorunları çözmeyi öğrenirler. Bilginin kullanımını araçsal şekilde gerçekleştirme potansiyeline sahip olurlar.
Çocuklarınızın sanatsal aktivitelere katılmasını teşvik edebilirsiniz. Örneğin, resim atölyelerine göndermek, müzikle ilgilenmesi için bir enstrüman hediye etmek veya dans ya da bale gibi kurslara katılmasına izin vermek duygularını ritmik hareketlerle ifade etmesine yardımcı olabilir. Bu tür sanatsal etkinlikler, çocukların düşüncelerini ve duygularını ifade etmelerine yardımcı olurken, aynı zamanda eleştirel düşünme becerilerini de geliştirir.
2- Çocukların gelişim dönemlerini desteklemek
Çocuklar, bulundukları gelişim dönemine uygun olarak öğrenir, etkileşim kurar ve dünyayı tanırlar. Bu nedenle, ebeveynlerin çocukların gelişim dönemleri hakkında bilgi sahibi olmaları önemlidir. Bu bilgi, çocukların davranışlarını anlamalarına ve fiziksel-psikolojik gelişimlerini desteklemelerine yardımcı olur: Ebeveynler, dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivitelerle çocuklarının sağlığını korumalı, yeterli uyku ve rutin sağlık kontrollerine önem vermelidir.
Duygusal destek ve pozitif iletişim, çocukların duygusal ihtiyaçlarını karşılamakta ve sosyalleşmelerine yardımcı olmaktadır. Ayrıca, küçük sorumluluklar vererek çocukların özgüvenlerini artırmak da önemlidir. Örneğin, üç yaşındaki bir çocuk olayları somut bir şekilde anlarken, on iki yaşındaki bir çocuk soyut kavramlarla olayları kavrayabilir.
Ek olarak çocuklar için tutarlı günlük rutinler oluşturmak, eğitici oyunlar ve aktivitelerle zihinsel gelişimlerini desteklemek ve iyi bir rol model olmak da gelişim süreçlerine olumlu katkı sağlar.
3- Zaman tanımak
Çocukların düşüncelerini ifade etmeleri ve geliştirmeleri için onlara zaman tanıyın. Çocuklar yetişkinlerin aksine, durumlar karşısında daha oyun odaklı düşünme sistemlerine sahip olabilmektedirler. Bu nedenle zihinsel oyunlarını ve analizlerini sonlandırmalarını beklemek eleştirel düşünmelerini geliştirecektir. Aceleci davranmak yerine onların süreçlerini takip edin ve destekleyin.
4- Hipotez kurmayı öğretmek
Çocuğunuzla vakit geçirirken onlara fikirler ve teoriler geliştirmeyi öğretebilirsiniz. Örneğin; bir hikâye okurken hikâyenin ortasında durup karakterler hakkında ne düşündüklerini, hikâyenin nasıl devam edeceğini ve neden böyle düşündüklerini sorabilirsiniz. Bu tür sorular, çocuğunuzun mantıklı ve yaratıcı düşünme yeteneğini geliştirir.
Ancak bu sorular; çocuğu sınamak amacıyla sorulmamalı, mutlak doğrular ve yanlışlar ile değerlendirilmemelidir. Buradaki temel amaç çocuğun sorgulama becerilerini geliştirmek ve zihinsel gelişimine katkı sağlamaktır.
5- Birlikte bulmaca çözmek
Bulmacalar, çocukların eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için mükemmel bir araçtır. Monopoly, Tic Tac Toe veya yapboz gibi oyunlar, çocukların strateji geliştirme ve problem çözme yeteneklerini artırır. Bu aktiviteler, ebeveynler ve çocuklar arasında güçlü̈ bir bağ̆ kurmaya da yardımcı olur. Çocukların ebeveynleri ile beraber amaçsal sonuçlar için çaba göstermeleri; kaliteli zaman geçirmelerine, olumlu iletişim kurmalarına, başarı duygularına ve motivasyonlarına katkı sağlayacaktır. Bu sayede eleştirel düşünce sistemleri gelişecektir.
6- Gerçek sorunlar, hayali oyunlar
Dünya açlığı veya küresel ısınma gibi gerçek dünya sorunlarını hayali oyunlara dahil ederek çocuklardan bu sorunlara çözüm bulmalarını isteyin. Bu tür oyunlar, çocukların eleştirel düşünme becerilerini geliştirirken, dünya hakkındaki farkındalıklarını da artırır.
7- İnşa bloklarıyla oynamak
İnşa blokları ve LEGO, çocukların hayal gücünü̈ serbest bırakırken, eleştirel düşünme becerilerini geliştirmek için de harika oyuncaklardır. Minecraft gibi dijital oyunlar da çocukların yaratıcılığını ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir (Mobil/Online/Offline oyunlar çocukların yaş düzeylerine göre ebeveyn gözetiminde belli ekran maruziyeti risklerinden koruyucu şekilde oynatılmalıdır).
8- Kendi öğrenme süreçlerine dahil edin
Çocuklarınıza kendi öğrenme süreçlerini planlamaları ve takip etmeleri için fırsatlar sunun. Onları kendi hedeflerini belirlemeye ve bu hedeflere ulaşmak için stratejiler geliştirmeye teşvik edin. Bu sayede kendilerine dair ve bilgiyi kullanma noktasındaki farkındalıklarını artırarak eleştirel düşünme sistemlerini geliştirebileceklerdir.
9- Geri bildirim sağlamak
Çocuklarınıza düşüncelerini ve çözümlerini ifade ettiklerinde yapıcı geri bildirim verin. Yanlış̧ veya eksik düşüncelerini fark etmelerine yardımcı olun ve doğru yönlendirmeler yapın. Geri bildirimler çocukta başarısızlık duygusunu ortaya çıkaracak şekilde yapılmamalı, çocuğun gelişim düzeyine göre kendisini geliştirmesine olanak sağlamalıdır.
Olumlu geri bildirim örneği: “Bugün bulmacayı çözerken gösterdiğin sabır ve azim gerçekten harikaydı! Zorlandığın yerlerde pes etmedin ve hep birlikte çalışarak çözümü bulduk. Seninle gurur duyuyorum! Bu şekilde devam edersen, daha da büyük başarılar elde edeceğinden eminim. Aferin sana!”
Bu tür bir geri bildirim, çocuğun çabalarını ve başarısını takdir ederken, aynı zamanda pozitif davranışları pekiştirir ve gelecekteki motivasyonunu artırır.
10- Sosyal ve duygusal becerileri geliştirin
Empati, iş birliği ve duygusal farkındalık gibi sosyal ve duygusal becerilerinin gelişmesine yardımcı olun. Bu beceriler, çocukların başkalarının perspektiflerini anlamalarına ve daha geniş̧ bir bağlımda düşüncelerine yardımcı olur.
Çocuğun takım sporlarında yer alması, sosyal sorumluluk projelerinde görev alması, tiyatro gibi sosyalleşme olanağı sağlayabilecek sanatsal faaliyetlere katılması ve aile içinde iyi bir iletişimle desteklenmesi sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmesine katkı sağlayacaktır.
11- Açık fikirli olmalarını destekleyin
Çocukların farklı görüşlere ve düşünce tarzlarına saygı duymaları öğretilmelidir. Başkalarının düşüncelerini dinlemeyi ve anlamaya çalışmayı teşvik etmek önemlidir. Tartışmalarda kendi görüşlerini savunurken başkalarının da farklı görüşlere sahip olabileceğini kabul etmelerini sağlamak empati duymalarına ve sorgulama yeteneklerinin gelişmesine katkı sağlayacaktır.
Farklı fikirlere saygı duymanın en önemli yolu, ebeveynlerin çocuklarının düşüncelerine saygı göstermesidir. Çocuklar, fikirlerinin dinlendiğini ve yargılanmadığını gördükçe kendileriyle barışık olurlar. Kendileriyle barışık olan bireyler, farklı düşüncelere karşı daha duyarlı ve açık fikirli yaklaşırlar. Bu durum, ebeveynlerin çocuklarını her durumda desteklemeleri değil, onlara değer verip düşüncelerini ciddiye almaları olarak ifade edilmektedir. Bu, çocukların özgüvenini artırır ve empati yeteneklerini geliştirir.
Eleştirel düşünce başarının anahtarıdır
Eleştirel düşünme becerileri, hayatta başarılı olmanın anahtarıdır. Bu beceriler, bireylerin yaşamlarını en iyi şekilde sürdürmelerini ve eylemlerinin sonuçlarını düşünmelerini sağlar. Çocuklarınıza eleştirel düşünme becerilerini kazandırarak, onlara parlak bir gelecek sunmuş̧ olursunuz.
